OSOBISTA ODPOWIEDZIALNOŚĆ PACJENTA

Kobieta, 53 lata, alkoholiczka, marskość wątroby, żylaki przełyku powodujące krwotoki, które wymagają transfuzji krwi. Pacjentka odmawia zaprzestania picia, co pozwoliłoby zmniejszyć lub wyeliminować krwotoki. Stanowisko lekarzy: koszty, które musi ponosić społeczeństwo za każdą transfuzję, powinny iść na rachunek pacjentki.

1. Prawo międzynarodowe

   Nie istnieją dokumenty prawa międzynarodowego, które nakładałyby na człowieka obowiązek dbania o własne zdrowie.
   Nikt nie wątpi, że w zachodnich systemach prawnych prawo każdego podmiotu przewiduje odpowiedzialność osobistą, jednak w prawie międzynarodowym takiego zapisu nie ma, co potwierdza brak odpowiednich dokumentów. Należy, mimo to, zwrócić uwagę na punkt B zalecenia nr R (80) 4 Rady Europy, dotyczący aktywnego udziału chorego we własnej terapii.

2. Etyka

   Lekarz musi wypełniać swoje obowiązki niezależnie od postępowania pacjenta. Jego obowiązkiem jest przedstawienie choremu niebezpieczeństwa, na które sam siebie naraża, nadużywając alkoholu (WHO, Tokio: Deklaracja o nadużywaniu narkotyków, 1975). Decyzję o sposobie leczenia podejmuje jednak lekarz (Międzynarodowa Konferencja Organizacji Medycznych, Jaka powinna być pielęgnacja chorego, 1983; WHO, Prawa chorego, Lizbona 1981).
   Dwanaście zasad zabezpieczenia społecznego (WHO, 1963, XI) mówi, że mając na uwadze interesy chorego nie należy ograniczać prawa lekarza do przepisywania leków i sposobu leczenia, które on uzna za konieczne na podstawie powszechnie przyjętych norm medycznych.

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Każdy człowiek ma obowiązek troszczyć się o zachowanie w całości swojego ciała i utrzymywanie go w dobrym zdrowiu. Nikt nie jest absolutnym panem swojego ciała i swojej duszy, dlatego nie może nimi dysponować w dowolny sposób (Pius XII, Discorsi e messaggi radiodiffusi, t. XIV, 1952). Obowiązkiem lekarza jest uprzedzenie chorego o ryzyku i konsekwencjach wynikających z alkoholizmu, a jako środek ostateczny lekarz może nakazać jego hospitalizację. Wydaje się jednak, że lekarz ma prawo żądać obowiązkowego leczenia tylko wtedy, gdy pacjent jest chory umysłowo lub gdy zagraża bezpieczeństwu publicznemu.
b) Protestancka. Dlaczego pacjentka odmawia? Zapewne po prostu nie może rzucić picia, co wcale nie znaczy, że nie chce. W każdym wypadku alkoholizm jest chorobą zawierającą wiele czynników i nie można go leczyć nie biorąc pod uwagę warunków życia i środowiska chorej.
c) Żydowska. Społeczeństwo musi zaangażować się w kampanię antyalkoholową i antynikotynową oraz inwestować konieczne środki raczej dla zapobiegania niż dla leczenia. Na te osoby musi być wywierana presja moralna, należy je przekonać, aby zeszły z tej drogi, na którą weszły. W każdym wypadku społeczeństwo musi brać na siebie odpowiedzialność za chorych i przejawiać niezbędną troskę o nich, niezależnie od kosztów. Chorzy ci są ofiarami naszego społeczeństwa i nie może ono praktykować strusiej polityki, ignorując nędzę tych nieszczęśliwych ludzi.
d) Muzułmańska. Lekarz ma obowiązek poinformować chorą, cierpiącą na marskość wątroby, o ryzyku, które niesie dla niej używanie alkoholu. Musi zachęcić ją, aby udała się na kurację odwykową, zapisała się do Klubu Anonimowych Alkoholików. Społeczeństwo musi prowadzić kampanię antyalkoholową. W razie niepowodzenia tej kampanii nie pozostaje mu nic innego, jak wziąć na siebie odpowiedzialność i zająć się koniecznym leczeniem.
e) Buddyjska. Społeczeństwo musi ponosić odpowiedzialność za problemy, które ono samo bezpośrednio lub pośrednio rodzi. W poszukiwaniu wyjścia z tej sytuacji nie można opierać się tylko na prawach powszechnych, trzeba wziąć pod uwagę również szczególne indywidualne warunki. Równocześnie odpowiedzialność powinien ponosić również sam pacjent.