EKSPERYMENTY NA PŁODZIE PRZEZNACZONYM DO ABORCJI

Kobieta, 25 lat, hospitalizowana w związku z dobrowolnym przerwaniem ciąży. Konieczna zgoda pacjentki na wprowadzenie do organizmu substancji (48 godz. przed zabiegiem), aby zbadać jej wpływ na organy dwunastotygodniowego płodu; efekt teratogenny (wywołujący wady rozwojowe) substancji.

1. Prawo międzynarodowe

   Czy dopuszczalne jest przeprowadzanie podobnych badań, nawet w wypadku zgody kobiety, która chce usunięcia ciąży?
   W zgodzie z punktem D nr 9 zaleceń 1100 (1989) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy "należy zabronić pobierania żywych komórek, tkanek i organów z embrionu lub płodu, z łożyska lub jego błon w celach nie mających nic wspólnego z diagnozą, profilaktyką lub terapią". Punkt 11 tych zaleceń dodaje, że "podlegają karze osoby, które przeprowadzają wewnątrzmaciczne pobrania organów lub tkanek z embrionu lub płodu bez prawnego lub klinicznego uzasadnienia".
   Punkt 32 rezolucji 327/88 ECE mówi: "Co do doświadczeń na embrionach, Parlament Europejski żąda opracowania prawnych ograniczeń w dziedzinie przeprowadzania doświadczeń, diagnostyki i terapii, w tym również prenatalnej, tak by operacje lub eksperymenty z żywym embrionem lub płodem człowieka można było przeprowadzać tylko w wypadkach, gdy przynoszą one nieosiągalną inną drogą bezpośrednią korzyść dziecku lub matce oraz gwarantują fizyczną i psychiczną integralność kobiety". Punkt 38 rezolucji dorzuca: "Parlament Europejski żąda wprowadzenia odpowiedzialności karnej za jakiekolwiek doświadczenia na embrionach albo płodach mające cel komercyjny lub przemysłowy".
   Ta sama zasada, chociaż opracowana bardziej szczegółowo, jest zawarta w punkcie II zaleceń 1046 (1986) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy: "Zgromadzenie Parlamentarne poleca Komitetowi Ministrów, aby zaproponował rządom państw członkowskich ograniczenie przemysłowego wykorzystywania embrionów człowieka, a także organów i tkanek wyłącznie do celów terapeutycznych, które nie mogą być osiągnięte w inny sposób, w zgodzie z zasadami, wskazanymi w załączniku, dostosowując do nich swoje prawo lub przyjmując odpowiednie normy; muszą być ściśle sprecyzowane warunki, w których można pobrać i użytkować tkanki i organy w celach diagnostycznych lub terapeutycznych".
   Wspomniany załącznik wyszczególnia zasady, które muszą być przestrzegane przy wykorzystywaniu i pobieraniu tkanek embrionów lub płodów ludzkich w celach diagnostycznych lub terapeutycznych.
   Punkt A (zabieg chirurgiczny w celach diagnostycznych) mówi, że "jakikolwiek zabieg dotyczący żywego embrionu lub płodu w macicy [...] w celu dokonania diagnozy, z wyjątkiem wypadków przewidzianych przez prawo krajowe, jest dozwolony tylko wtedy, gdy może pomóc w rozwoju dziecka, które ma się narodzić".
   Punkt B, mówiący o regułach, które powinny obowiązywać przy ingerencji w celach terapeutycznych, precyzuje:

"I) jakakolwiek interwencja [...] dotycząca żywego płodu w macicy [...] jest dozwolona tylko pod warunkiem, że ma na celu dobro mającego się narodzić dziecka, to znaczy pomoc w jego rozwoju i w urodzeniu;
II) działania terapeutyczne dotyczące [...] płodu w macicy są dozwolone tylko wtedy, gdy [...] diagnoza choroby płodu jest bardzo dokładna i wskazuje na szczególnie ciężki przypadek, którego nie można leczyć w inny sposób, i gdy ta terapia daje duże szanse wyleczenia [...]
VI): a) decyzja i warunki (data, technika itd.) przerwania ciąży nie mogą w żadnym wypadku wpływać na późniejsze możliwe lub pożądane wykorzystanie zarodka lub płodu [...]; c) musi istnieć gwarancja całkowitej niezależności między zespołem lekarzy dokonujących przerwania ciąży a zespołem, który przypuszczalnie zajmie się wykorzystaniem płodu w celach leczniczych [...]; e) nie można wykorzystywać [...] płodu lub jego tkanek w celach komercyjnych".

   Dyrektywy Międzynarodowej Konferencji Organizacji Medycznych dotyczące eksperymentów na ludziach (Manila 1981) wskazują, że nie można prowadzić żadnych doświadczeń, które nie mają charakteru terapii, na ciężarnych kobietach, jeżeli istnieje możliwość ryzyka dla płodu. Wyjątki możliwe są tylko w wypadku patologii ciąży.
Doświadczenia terapeutyczne są dozwolone tylko w interesie zdrowia matki lub w celu zwiększenia zdolności płodu do życia.

3. Moralność religijna

a) Katolicka. Absolutnie są zabronione jakiekolwiek eksperymenty na płodzie ludzkim, które nie mają terapeutycznego znaczenia dla samego płodu, ponieważ nie jest możliwe, aby podmiot, na którym ma być przeprowadzony eksperyment, wyraził na niego zgodę. Zgoda podmiotu nie może być zastąpiona przez zgodę matki [Pius XII. AAS 44 (1952), s. 784 i n.].
b) Protestancka. Zawsze wymagana jest zgoda kobiety na eksperyment z wykorzystaniem jakiegokolwiek preparatu (tym bardziej teratogennego) na płodzie, którego chce się ona pozbyć.
c) Żydowska. Nie można dokonywać żadnych eksperymentów bez znajomości historii choroby, to jest na osobie zdrowej, jeśli nie ma pewności, że nie wynikną negatywne konsekwencje dla tej osoby, lub bez dokładnego poinformowania o tych konsekwencjach pacjenta, który wyraził dobrowolną zgodę.
d) Muzułmańska. Omawiany eksperyment jest całkowicie zabroniony przez islam, chociaż kobieta wyraziła swoją zgodę, ponieważ nie można a priori przewidzieć, czy podana substancja nie będzie dla niej szkodliwa.
e) Buddyjska. Sam akt aborcji jest absolutnie negatywny, ponieważ w buddyzmie człowiek jest "darem" od momentu poczęcia. Ochotniczki muszą wyrazić świadomą zgodę, ponosząc, zgodnie z zasadami buddyzmu, indywidualną odpowiedzialność. Również pod pozorem badań naukowych takie postępowanie (bez szacunku dla płodu) nie jest dopuszczalne.